Đức Thích Tôn từ thuở nơi vườn Lộc Uyển đại khai Thánh giáo chuyển hoá quần cơ, độ năm anh em Kiều Trần Như xuất gia làm Tăng, Tăng Già được thành lập, đánh dấu cho sự trọn vẹn của Tam Bảo, Phật Pháp Tăng hiện hữu trên thế gian. Trãi qua hơn 2000 năm hình thành và phát triển danh xưng Tăng Già từ chỗ đơn thuần chỉ là tên gọi cho tu sĩ Phật Giáo, thuận theo nhân duyên và sự phát triển của Phật Giáo cũng như cơ duyên hoá độ chúng sanh đã phát triển tạo nên những danh xưng chức vị khác trong Phật Giáo, hàm chứa đầy đủ phẩm vị và ý nghĩa để phục vụ cho sự hoằng pháp độ sanh của Đạo Phật.

Trong những danh xưng của Tăng đoàn Phật Giáo có hai danh xưng được Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam chọn là chức vị Giáo Phẩm để tấn phong cho các bật Tôn đức Tăng Ni hữu công với Đất nước và Giáo hội. Đó là danh xưng Hoà Thượng và Thượng Toạ cho bên Tăng, còn Ni Trưởng và Ni sư cho bên ni.

Kính nghe các bậc Thiền Lâm Cổ Đức thường dạy rằng: "Chức vị trong Phật Giáo không dùng để thể hiện uy quyền hay địa vị cũng không hàm chứa chút danh lợi nào hết, mà chức vị trong Phật Giáo là để nhắc nhở cũng như sách tấn những người con Phật, khi được tấn phong, phải luôn luôn phát tâm dõng mãnh hơn nữa trên bước đường hoằng pháp lợi sanh, phải luôn tinh tấn cố gắng nhiều hơn nữa trên bước đường tu tập giải thoát, phải chuyên tâm tu tập để dẹp đi bản ngã của chính mình, cần cầu đạt đến cảnh giới vô ngã vị tha của quả vị Phật, nếu hiểu và làm được được như vậy mới xứng danh con nhà họ Thích, không thẹn lòng là Thánh chủng tương lai."

Vì danh xưng Hoà Thượng theo trong Luật Thiện Kiến Phật dạy: “Hòa Thượng là Người, biết không làm điều tội lỗi và biết làm điều không sanh tội lỗi thì người đó được gọi là Hòa Thượng”.

Tu hành thực hiện được như lời dạy trên thì giáo phẩm Hoà Thượng là một bài học chứ không phải là chức danh, vì trong đó không có một lời nào dạy người được tấn phong Hoà Thượng phải như thể nào để thể hiện về địa vị hay ý niệm về quyền uy của chính mình mà ngược lại phải tu hành như thế nào để không làm cho tự mình phải phiền não và chúng sanh vì mình mà sanh phiền não.

Lại nữa trong Hoa Nghiêm Âm Nghĩa của Ngài Huệ Uyển chép: “Danh từ Hòa Thượng có nghĩa là bậc Tôn sư làm nơi chốn để cho đệ tử thân cận và học hỏi, còn được gọi là Thân Giáo Sư”.

Đức Phật là Đại Hoà Thượng vì Ngài đã là thầy của trời, người và theo sự định nghĩa trên đây thì những vị Tôn đức là đệ tử Phật khi được tấn phong Hoà Thượng thì cũng phải như Phật vậy, đều nên thành tựu các công đức như Phật đễ trở thành những bậc tôn sư khả kính, và đang trên bước đường đi đến thành tựu quả vị như Phật là “Thiên Nhân Sư”.

Lại nữa trong Liễu Minh Luận Chánh Truyện chép: “Hoà Thượng có nghĩa là bậc mô phạm, là chổ cho mọi người nương theo vị đó mà học giới định huệ, người nào đủ các công đức như vậy thì vị đó là Hòa Thượng vậy”.

Ngày nay cách Phật rất xa, chúng ta lại là những chúng sanh sống trong thời mạt pháp, luôn luôn lúc nào cũng cần một vị minh sư dẫn dắt tu tập, thì những vị Tôn đức được tấn phong giáo phẩm Hoà Thượng đều là những bậct thạch trụ trong tòng lâm, đại trí trong thiền uyển, cụ túc giới định tuệ, là bậc mô phạm đáng để chúng ta nương theo tu tập, ý nghĩa về phẩm vị Hoà thượng còn nhiều và nhiều nữa, nhưng chung quy chỉ là phương châm cũng như đạo lý tu học, dẫn dắt chúng sanh cũng như tự thân đạt đến giác ngộ và giải thoát.

Danh xưng Thượng Toạ theo trong Kinh Phật dạy: “Này các Tỳ kheo! Ta không gọi ai là Thượng Tọa vì tuổi tác, vì họ được ăn trên ngồi trước, hay họ xuất thân từ dòng dõi danh gia vọng tộc. Chỉ có người nào thấu đạt chánh pháp, cư xử tốt với mọi người, ta mới gọi vị ấy là Thượng Tọa”.

Bình đẳng tâm là chơn lý tối diệu để cho chúng ta xa lìa phiền não, tu học thấu đạt được chánh pháp mới là mục đích tối thượng để người học Phật phấn đấu, khi thực hiện được tâm không còn chấp có giai cấp nữa thì chúng ta dễ dàng được dự vào hàng thánh chúng, khi ta xa lìa chấp trước vào địa vị thì chúng ta dễ được thể nhập vào Phật vị.

Cho nên hết thảy hình thức danh lợi địa vị của thế gian đều là chướng ngăn thánh đạo, người được tấn phong Thượng Toạ phải luôn tự nhận ra và nhắc nhở mình phải tránh xa và lìa bỏ danh lợi và địa vị chuyên tâm tu học rốt ráo chứng được giáo nghĩa Đại thừa và mục đích cuối cùng là được Đức Phật xoa đảnh thọ ký vào hàng Dự lưu.

Ngày xưa trong Tăng đoàn của Phật những bậc Tôn đức được tôn xưng là Thượng Toạ thường là các vị Tăng tu hành lâu năm giới đức thanh cao và đã thành tựu được bốn tiêu chuẩn đạo hạnh: 1. Đức hạnh cao; 2. Nắm vững tất cả giáo lý căn bản của đạo Phật; 3. Nắm vững các phương pháp thiền định; 4. Người đã diệt ô nhiễm, phiền não và đạt được giải thoát.

Qua đó ta có thể nhận chân được ý nghĩa chức danh Thượng Toạ, đâu có gì là địa vị, cũng chẳng có gì là quyền uy, tất cả đều là một vị giải thoát, đều là những bài pháp để người được tấn phong luôn luôn tinh tấn và phát nguyện tu trì để con đường đi đến thánh đạo của tự thân mình ngày một gần hơn, hoá độ dẫn dắt những chúng sanh theo mình tu tập thêm vững lòng tin, Phật Pháp ngày thêm hưng thịnh thì mới cụ túc ý nghĩa danh xưng cũng như phẩm vị mà mình đã được tấn phong. Giáo phẩm Ni Trưởng và Ni sư của bên ni cũng hàm chung một ý nghĩa như phẩm vị giáo phẩm Hòa Thượng và Thượng Toạ bên Tăng.

Qua đó chúng ta hiểu rằng khi được tấn phong giáo phẩm là giáo hội cũng như chư Tôn thiền đức đã giao thêm trọng trách cũng như lộ trình tu học mà tất cả những ai được tấn phong phải phát tâm thực hiện, có như vậy thì mới xứng danh là hàng Tôn đức giáo phẩm của giáo hội, nêu tấm gương sáng cho hàng hậu học nương theo để tu học cũng như hoằng pháp, khuyến hoá Tăng ni có trách nhiệm và bổn phận hơn đối với Đạo Pháp, với Dân Tộc và đối với chúng sinh, phải tinh tấn tu hành, làm được như vậy thì thật xứng đáng là thạch trụ của tòng lâm và không thẹn với giáo phẩm mà nình đã lãnh thọ.

Theo ý niệm của Phật Giáo, người được tấn phong giáo phẩm là người luôn phải phát nguyện cố gắng hết sức tinh tấn tu hành, hoằng pháp lợi sanh, thực hiện những lời Phật dạy, không phụ lòng sự tin tưởng giao phó của chư Tôn đức cũng như giáo hội, người được tấn phong trong lòng luôn luôn ý thức báo ân của Tam Bảo, thâm ân của giáo hội, ân sâu của tổ quốc của dân tộc và cố gắng làm tròn trách nhiệm của mình để thành tựu một người con ưu tú của Phật Giáo.