Trong Kinh Tạp A Hàm có 2 bản Kinh Phật dạy về tác hại của sự không hiểu biết, không nắm rõ (不知、不明, Bất tri, Bất minh). Thật ra, trong Kinh văn không có chữ Vô mà có chữ Bất (不知、不明, bất tri, bất minh). Sự khác nhau của hai bản Kinh, Phật dạy về Vô tri như sau:

Bản Kinh thứ nhất: Phật dạy đối với sắc, thọ, tưởng, hành, thức mà vị Tỳ-kheo không biết, không rõ, không đoạn tận, không ly dục, thì không thể đoạn trừ khổ não. Ngược lại, đối với sắc, thọ, tưởng, hành, thức vị Tỳ-kheo nếu biết, nếu rõ, nếu đoạn tận, nếu ly dục, thì có thể đoạn trừ khổ não.

Ở Bản kinh thứ hai: Ngoài nội dung như bản Kinh thứ nhất. Kinh văn có thêm nội dung sanh, lão , bệnh, tử.

Phật dạy: Người vô tri không biết, không rõ, không đoạn tận, không ly dục, tâm không giải thoát, thì không vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, lão, bệnh, tử. Ngược lại vị Tỳ-kheo nếu biết, nếu rõ, nếu đoạn tận, nếu lìa tham dục, tâm giải thoát, thì có thể vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, lão , bệnh, tử.

Người thực hành chánh kiến, chánh tư duy hiểu rõ bản chất vô thường, khổ, không, vô ngã của cuộc sống. Hiểu được ái dục buộc mình phải gánh chịu khổ đau, ái dục làm cho mình bị vướng mắc vào cuộc sống trần tục. Người thực hành chánh kiến, chánh tư duy sẽ đoạn tận, sẽ ly dục bởi ái dục gây cho họ khổ đau. Trong Kinh Pháp Cú[1], Phật dạy những khổ đau, vướng mắc do ái dục gây ra như sau:

Dĩ vi ái nhẫn khổ

Tham dục trước thế gian

Ưu hoạn nhật dạ trưởng

Diên như mạn thảo sanh

以  為  愛  忍  苦

貪  欲  著  世  間

憂  患  日  夜  長

莚  如  蔓  草  生

Ái dục buộc mình phải gánh chịu khổ đau, ái dục làm cho mình bị vướng mắc vào cuộc sống trần tục, lo lắng về sanh, lão , bệnh, tử (生、老、病、死) . Bởi người vô tri không thấy được quy luật vô thường, làm cho người ta lo lắng sợ hãi sanh, lão , bệnh, tử. Phật dạy chỉ khi nào người tu học hành trì được chánh kiến, chánh tư duy hiểu rõ được vô thường, khi đó mới được qua mọi sợ hãi, sanh, lão , bệnh, tử (則能越生, 老, 病, 死怖 – tắc năng sanh lão bệnh tử bố). Đó là trạng thái niết bàn. Bởi  Niết bàn sự vắng lặng của mọi sợ hãi sanh, lão , bệnh, tử.

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật.

Bến Tre, ngày 03 tháng 09 năm 2021

                           Hoàng Phước Đại – Đồng An

Dưới đây là bài Kinh Vô tri ( 2 ) trong Tạp A Hàm Kinh

KINH 4. VÔ TRI (2)

Tôi nghe như vầy:

Một thời, Phật ở tại vườn Cấp cô độc, rừng cây Kỳ-đà, nước Xá-vệ. Bấy giờ, Thế Tôn nói với các Tỳ-kheo:

“Đối với sắc không biết, không rõ, không đoạn tận, không ly dục, tâm không giải thoát, thì không vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, già, bệnh, chết.

“Cũng vậy, đối với thọ, tưởng, hành, thức mà không biết, không rõ, không đoạn tận, không lìa tham dục, tâm không giải thoát, thì sẽ không thể nào vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, già, bệnh, chết.

“Tỳ-kheo, đối với sắc nếu biết, nếu rõ, nếu đoạn tận, nếu ly dục, thì sẽ vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, già, bệnh, chết.

“Này các Tỳ-kheo, người nào nếu biết, nếu rõ, nếu đoạn tận, nếu lìa tham dục, tâm giải thoát, thì có thể vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, già, bệnh, chết.

“Cũng vậy, đối với thọ, tưởng, hành, thức nếu người nào nếu biết, nếu rõ, nếu đoạn tận, lìa tham dục, tâm giải thoát, thì sẽ vượt qua khỏi sự sợ hãi về sanh, già, bệnh, chết.”

Bấy giờ, các Tỳ-kheo sau khi nghe những điều Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.