Từ không gian thiền trầm…

Thiền trầm được ví như “một không gian thư thái, lắng dịu, được tạo nên bởi sự mộc mạc của sen, bởi âm đàn tranh sâu lắng và hương thơm tao nhã, linh thiêng của trầm”. Thiền định luôn cần có không gian thanh tao, nhẹ nhàng, giúp con người có thể tập trung hoàn toàn vào một chủ thể nhất định để tạo nên sự tĩnh tại trong tâm hồn.

Có thể nói, hương thơm của trầm hương giúp tẩy sạch những ô uế, bẩn tục của không gian xung quanh, giúp thức tỉnh người thiền và tạo ra sự thư thái, tĩnh lặng trong tâm hồn. Bên cạnh đó, hương thơm của trầm cũng giúp gạt bỏ những ý nghĩ về bộn bề cuộc sống, giảm bớt những căng thẳng, lo toan của con người và đưa họ vào trạng thái tốt nhất trong không gian thiền định.

Trong văn hóa tâm linh của Phật giáo, trầm hương được suy tôn như là “mùi hương của niết bàn”, đặc biệt là hương kỳ nam – loại hương “đắt đỏ” bậc nhất và thường chỉ dùng trong những nghi thức quan trọng của Phật giáo. Phật giáo Tây Tạng sử dụng trầm hương trong khi thiền để tạo được sự tĩnh tại, tăng cường sự tập trung và tạo nên sự yên tĩnh, thanh tịnh, khởi động sự nhạy bén của giác quan và mở ra thế giới quan riêng của mỗi người.

Trên vỏ cây của Srimanta Sankardev (nhà thông thái và tôn giáo quan trọng của Ấn Độ vào thế kỷ 15 – 16) đã khẳng định trầm hương là một trong những mùi hương góp phần đáp ứng (hiện thực hóa) mong muốn của con người khi đảnh lễ và cầu nguyện. Bởi vậy, thiền trầm vốn từ lâu đã dược xem là không gian văn hóa tâm linh rất đặc biệt, giúp con người chạm đến những cảnh giới linh thiêng khi ngồi thiền. 

Một điều đặc biệt nữa, đốt hương trầm khi ngồi thiền giúp mang lại những tác dụng đối với sức khỏe và cơ thể con người. Theo các tài liệu cổ, từ thời Trần, người Việt đã biết sử dụng các loại hương mộc quý giá trong lúc thiền để thưởng hương, tịnh hóa pháp đàn trong các nghi thức tâm linh, hoặc trong tu tập thiền định.

Các loại hương dược với mùi thơm đặc biệt này giúp tịnh tâm, ích phế (phổi), kiện tỳ,… Ngày nay, khi kết hợp hương trầm với các loại hương mộc quý giá khác, cùng với những bài học lưu truyền trong dân gian và các ghi chép cổ, các nhà nghiên cứu hương trầm đã tạo ra được mùi hương rất đặc biệt, tạo ra loại thuốc xông giúp cân bằng chính khí, ích phế, bổ tỳ.

Nhưng cũng chính vì sự đắt đỏ và quý giá đó, trong các ghi chép này cũng được ghi rằng, trầm hương chỉ được dùng cho tầng lớp quý tộc, vua chúa thời xưa và thường chỉ được lưu hành trong cung, phủ. Những giá trị hương đạo từ thời Trần, ngày nay đã được phát triển thành không gian văn hóa thiền định với giá trị tâm linh cũng như việc giúp người thiền tu tâm, dưỡng tính, giải thoát suy nghĩ và hướng đến những điều tích cực hơn.

Đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, hương trầm trong lúc thiền không chỉ giúp con người đạt được sự tĩnh tại mà còn có nhiều công dụng với việc rèn luyện thân thể. Đối với phụ nữ, thiền trầm giúp họ có được cơ thể khỏe mạnh, dẻo dai, giúp đẹp da và hỗ trợ tốt cho việc giảm cân. Hơn nữa, thiền trầm còn giúp phụ nữ luôn tươi trẻ, sảng khoái, trí tuệ minh mẫn và thông tuệ mọi điều trong cuộc sống.

Với nhiều người, thiền trầm không phải là một sự trốn chạy thực tế mà là một phương pháp thực hành giúp nâng cao sức khỏe tinh thần và thể chất, mà bất kì ai đều có thể lĩnh hội và thích ứng. Hiện nay, thiền Việt đã trở thành phương pháp thiền được đón nhận đông đảo và đi vào cuộc sống đương đại như pháp thiền của người Việt.

Ngày nay, thiền trầm hương được kế tục và phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là tại những không gian tâm linh. Dưới chân núi Yên Tử (Quảng Ninh), khu nghỉ dưỡng Legacy Yên Tử được thiết kế như một cung điện cổ bởi kiến trúc sư nổi tiếng người Mỹ Bill Bensley lấy cảm hứng từ vườn tháp Huệ Quang thế kỷ XIII thời Trần, các công trình được xây dựng trong tổ hợp Trung tâm văn hóa Trúc Lâm Yên Tử hài hòa với cảnh quan thiên nhiên và không gian văn hóa Phật giáo.

Đặc biệt, trong không gian này, người du lịch có thể trải nghiệm thiền trầm dưới sự hướng dẫn của chuyên gia thiền định. Đây là một trong những điểm nhấn vô cùng ấn tượng đối với mọi người lần đầu đến đây. Trong không gian tâm linh yên tĩnh và khói hương trầm lan tỏa, con người thực sự đã có được những phút giây tĩnh tâm hiếm hoi và vô cùng quý giá.

Không phải tự nhiên mà trầm hương được xem là thứ hương dược quý giá bậc nhất trong văn hóa tâm linh Phật giáo hay trong việc cúng dường tổ tiên, ông bà. Nguyễn Du nhiều lần có chủ ý nhắc đến trầm hương trong Kiều vào những thời khắc vô cùng đặc biệt.

Giữa tiết trời xuân, chuyện nàng Kiều giữa làn khói thơm của trầm – hai trong những hiện thân cao quý nhất của văn hoá Việt Nam – đã tạo ra những rung cảm với tinh hoa của đất nước vẫn luôn trường tồn qua thăng trầm của lịch sử, tiếp tục chinh phục trái tim và khối óc của bạn bè thế giới. Nguyễn Du luôn dành những giây phút đặc biệt nhất để nhắc đến thứ trầm hương tinh túy: 

“Liền tay ngắm nghía biếng nằm,

Hãy còn thoang thoảng hương trầm chưa phai”

Trầm hương ngày nay vẫn được tôn vinh là đại diện cho khát khao, sức mạnh và tâm hồn người Việt Nam. Trầm hương xưa nay luôn hiện diện ở nơi cao quý, tôn nghiêm, từ cung son điện ngọc đến những chốn linh thiêng, là sứ giả kết nối con người với thế giới của những vị thần.

Nơi nào có trầm hương, nơi đó có sự tập trung của tinh thần, sự tinh tấn của trí tuệ, sự kết nối giữa nhiều thế hệ để hướng đến những điều tốt đẹp. Dâng trầm bởi thế trở thành nghi thức thiêng liêng, khi con người nguyện soi lòng mình trước ánh sáng của những vị thần, để thấu tỏ hết phải – trái, đúng – sai, để trao truyền những ý thiện điều lành.

“Trầm hương Khánh Hòa gắn liền với truyền thuyết của người Chăm Pa ở mảnh đất miền Trung nắng gió: Trong ánh hào quang của Nữ thần Ponagar - Thiên Y A Na Thánh Mẫu uy nghiêm với núi non trời biển luôn có mùi hương thanh khiết của trầm.

Hương trầm là sứ giả đại diện cho những vị thần, là ngôn ngữ chung giữa nhiều nền văn hoá. Dù ở đâu, hương trầm cũng là lời nguyện cầu thành kính của con người với tổ tiên, trời đất và thể hiện truyền thống “uống nước nhớ nguồn” mà người Việt luôn coi trọng. Dâng thanh nhang trầm cầu cho bách gia an lành, dân tộc thịnh vượng đã trở thành nét đẹp văn hóa đi cùng người Việt qua hàng nghìn năm. Nét đẹp văn hoá được hun đúc từ trầm đã nuôi dưỡng nhiều thế hệ người Việt Nam kiên cường trước thách thức, chăm chỉ trong lao động, sáng tạo trong nghiên cứu và biết yêu những điều tốt đẹp”.

Trầm hương Việt như một sự tinh túy đáng giá trong văn hóa người Việt. 

Hà Trang