Trước đây trên một ngọn núi nọ có một ngôi chùa, trong chùa nổi tiếng về câu chuyện của tiểu hòa thượng.

Vị hòa thượng này rất tự tin về đầu óc, học thức và trí tuệ của mình. Người thông minh thường rất thích giao lưu với người thông minh, điều này quả thật là một việc rất thú vị. Nên khi cậu nói chuyện với sư huynh, sư đệ học thức nông cạn, tư duy hỗn loạn, ăn nói không rành mạch thì thường hay tức giận, gắt gỏng: “Sao mà đệ mãi không hiểu thế nhỉ? Bã đậu à?” Sư phụ vì chuyện này hay phê bình cậu, miệng thì cậu nhận lỗi sai nhưng cứ gặp chuyện tương tự cậu không nhịn được lại nổi nóng.

Một ngày lên núi đốn củi đã làm cậu thay đổi cách nghĩ

Hôm đó, củi đốn được rất nhiều, tiểu hòa thượng rất vui. Lúc về cậu cũng mệt nên bỏ bó củi xuống đến bên bờ suối uống chút nước, rửa mặt. Lúc đó “Tiểu Cường” đến, Tiểu Cường là một con khỉ trong rừng, thường xuyên đến chỗ này chơi, cũng hay gặp tiểu hòa thượng lên rừng đốn củi. Thời gian lâu dần, hai người trở thành bạn tốt của nhau.

Tiểu hòa thượng định lấy khăn lau mặt thì phát hiện ra khăn ở trên bó củi bên kia. Lúc đó, cậu rất mệt nên ra hiệu cho Tiểu Cường lấy giúp cái khăn.

Tiểu Cường chạy đi lấy, nhưng nó lại lấy về một cành củi đưa cho tiểu hòa thượng. Cậu thấy con khỉ này hay thật, rồi lại bảo Tiểu Cường đi lấy đồng thời ra hiệu hình vuông và nói: “Cái khăn! Cái khăn!”. Tiểu Cường đi lấy lần hai, mang về vẫn là cành củi. Tiểu hòa thượng cười rất đắc chí, lần này cậu nhặt hòn đá ném về phía bó củi may sao hòn đá rơi trúng chiếc khăn, rồi nói với con khỉ: “Nhìn thấy chưa, cầm chiếc khăn về đây!” Tiểu Cường lại đi lấy, cầm về vẫn là củi, hơn thế lại còn cầm về với dáng vẻ dương dương tự đắc, dường như định ám chỉ: “Cậu xem, tôi giỏi không?” Nhìn thấy cái dáng vẻ như vậy của Tiểu Cường, tiểu hòa thượng cười nghiêng ngả.

Về đến chùa, cậu đem chuyện này kể cho phương trượng, thế là phương trượng hỏi: “Con giảng đạo lý với các sư huynh sư đệ, họ không hiểu thì con tức giận. Thế sao Tiểu Cường không hiểu con lại cảm thấy thích thú là sao?”

Tiểu hòa thượng chột dạ đáp: “Tiểu Cường nghe không hiểu là chuyện rất bình thường, vì nó chỉ là một con khỉ còn huynh đệ là người họ đáng nhẽ ra phải nghe hiểu đạo lý con nói.”

Phương trượng hỏi: “Là phải? Theo con như thế nào thì là phải? Mỗi người sinh ra khả năng là khác nhau, người nào ngộ đạo nhanh không phải là công lao của người đó, họ ngộ đạo chậm cũng không phải là lỗi của họ. Cứ coi như khả năng ngộ đạo của họ giống nhau đi, nhưng hoàn cảnh sống khác nhau. Người được sinh ra trong nhà danh gia vọng tộc không phải công lao người đó, người sinh ra nhà nghèo nàn khốn khó cũng không phải lỗi của họ. Tiếp, cứ cho là hoàn cảnh sống giống nhau đi thì sư phụ mà họ gặp cũng khác nhau, gặp được sư phụ giỏi không phải công lao của họ, gặp được sư phụ nát rượu cũng không phải lỗi của họ. Giữa người với người có sự khác biệt nhau rất lớn, con dựa vào cái gì nói người ta phải thế này phải thế kia?"

Tiểu hòa thượng nghe đến đây, cúi đầu không dám nói gì. Phương trượng tiếp tục nói: “Càng không nói đến thiên đạo vô thường , nhân thế vô thường. Hôm nay người ta kém con, con có thể coi thường họ, nhưng ngày mai người ta giỏi hơn con thì sao? Lúc đó, người ta lại coi thường con, trong lòng con có cảm thấy vui vẻ được không?”

Tiểu hòa thượng xấu hổ đáp: “Sư phụ, con biết sai rồi ạ”.

Phương trượng lắc đầu nói: “Không, cái sai lớn nhất của con không phải ở điểm này.”

Cậu mở to con mắt ngạc nhiên hỏi: “Vậy thì sai của con ở đâu ạ?”

Vị phương trượng ôn tồn: “Sai ở chỗ con không biết dùng con mắt của Phật để nhìn người khác, không biết dùng tâm của Phật để suy xét"

Tiểu hòa thượng như bừng tình, dập đầu nói: “Đức Phật từ bi, xin sư phụ dạy bảo con!”

Phương trượng mỉm cười nói: “Con hãy nghĩ kĩ lại xem, cùng là một chuyện nhưng sư huynh sư đệ con không hiểu con tức giận với họ, nhưng con lại cười vui vẻ với Tiểu Cường. Bọn họ là giống nhau, chỉ có con là thay đổi thôi." 

"Thế nên vấn đề không phải ở họ mà chính là ở con. Con không tức giận với Tiểu Cường vì nó là khỉ còn con là người, trí tuệ con cao hơn nhiều nó, nên con bao dung cho lỗi lầm con khỉ. Nhưng sư huynh sư đệ con là người, trí tuệ các con là như nhau nên con không bao dung được lỗi lầm của họ. Nếu là Phật thì sao? Phật nhìn thấy sự kém cỏi của sư huynh sư đệ Phật có tức giận không? Đương nhiên là không vì trí tuệ của Phật có thể bao dung được tất cả. Cái sai của con là con không dùng con mắt của Phật, cái tâm của Phật để quan sát , thương cảm và bao dung nhân loại ”