Tứ Niệm Xứ là phương pháp thực hành thiền quán tập trung 4 đối tượng Thân, Thọ, Tâm, Pháp. Thực hành Tứ Niệm Xứ, giúp người tu có được cái nhìn sâu sắc về vô thường, từ đó loại bỏ được những phiền não trong cuộc sống hàng ngày. Giáo lý nhà Phật về Tứ Niệm Xứ được tóm tắt bằng bốn câu kệ:
Quán thân bất tịnh
Quán thọ thị khổ
Quán tâm vô thường
Quán pháp vô ngã.
觀身不淨
觀受是苦
觀心無常
觀法無我
Người học Phật hiểu và hành trì bốn phép quán trên như thế nào đó là cái đích của học Phật. Học để đem lại cuộc sống an lạc hơn. Học để nhìn nhận cuộc sống đúng hơn.
Quán thân bất tịnh. Quán ( 觀) là quan sát, xem xét. Quán thân bất tịnh là quan sát nhận thấy rằng thân không được sạch sẽ, thanh khiết, tĩnh lặng. Chữ tịnh ( 淨) phải được nhìn nhận cả nghĩa đen và bóng. Thân không tắm rửa, thân bất tịnh. Thân ở trong vùng dịch bệnh mà không có biện pháp phòng hộ và có dấu hiệu nhiễm virus đương nhiên dưới góc độ y khoa thân đó bất tịnh. Tu sĩ phạm giới tà dâm, thân vị tu sĩ đỏ bất tịnh.
Quán thọ thị khổ. Thọ受là nhận lãnh, là thu nạp, là cảm giác là tiếp xúc Quán thọ thị khổ là quan sát, cảm nhận về sắc đẹp, vật chất, danh vọng đều đem lại khổ đau. Tại sao sắc đẹp, vật chất, danh vọng đem lại khổ đau. Xin thưa, khổ đau là bới vì người đó nhìn nhận sắc đẹp, vật chất, danh vọng là cái riêng có của mình, là cái thường hằng của mình. Một khi sắc đẹp tàn phai, tiền bạc vơi dần, danh vọng không còn nữa thì người đó cảm thấy mất mát, thấy đau khổ.
Quán tâm vô thường. Quan sát tâm, nhận thấy tâm luôn thay đổi. Bởi mọi điều là do tâm ( nhất thiết duy tâm tạo). Hôm qua mình vui là do tâm, hôm nay mình buồn là do tâm. Cũng con người ấy năm trước mình ghét, năm nay mình thương. Tất cả là do tâm.
Quán pháp vô ngã. Pháp được hiểu là mọi vật. Quan sát mọi vật thấy bản chất đều không có tính riêng biệt. Vạn vật không có cái ngã riêng biệt mà có tính tương tức với nhau. Trong hình hài con, có bóng dáng cha mẹ. Trong mưa có mây, có gió và có cỏ, cây, đất, đá.
Tóm lại, hiểu và thực hành bốn phép quán trên, giúp cho người học Phật có được cuộc sống an lạc.
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Hoàng Phước Đại – Đồng An.
