Bởi thu là dấu ấn gợi nhắc nhân sinh vô thường của tạo hóa. Một năm có bốn mùa, thì xuân thu là thi vị nhất. Nhưng xuân hướng tới tương lai thì thu lại hồi tưởng quá khứ. Như đời người Xuân – Hạ – Thu – Đông, sinh trưởng, phát triển rực rỡ, tiếc nuối rồi đi vào giai đoạn cuối thâm trầm. Thu là cái thời điểm hồi tưởng ấy, bởi trong mùa thu, cả sắc, hương của đất trời đều như nhắc nhớ về những gì đã qua.

Nào là nắng, là gió, cứ nhè nhẹ mơn man, không gay gắt, giữ dội để người phải gồng mình mà chống đỡ, che chắn. Nắng thu lung linh, để người đủ nhận ra, cũng là nắng đó, nhưng không bỏng rát. Như ta đến lúc trưởng thành, đối với cùng một thử thách của cuộc đời, cùng một điều có thể trước đây ta thấy thật khó chịu và phiền phức, thì nay chỉ đủ làm ta mỉm cười và thấy nó cũng tốt ra sao.

Gió thu nhè nhẹ, man mát se se, không ồn ào vội vã, nhưng cũng đủ làm lá phải lìa cành. Bởi lá đến lúc phải rời cây thì rời thôi, gió chỉ là một cái cớ. Trong thu, điều gì cũng là đã tới độ, vừa phải và nhẹ nhàng. Cũng giống như đời người, điều gì có thể có thì đều đã có, điều gì không thể có thì cũng không ham hố đấu tranh như xưa, chỉ còn là một niềm tiếc nhớ.

Sắc thu không rực rỡ như xuân, mà nhuốm màu sầu muộn, lá vàng sậm hoặc đỏ au, ghi dấu năm tháng tàn phai, xưa cũ. Bởi:

“Màu thời gian không xanh
Màu thời gian tím ngát
Hương thời gian không nồng
Hương thời gian thanh thanh” – (Đoàn Phú Tứ)

Hương của mùa thu cũng nhẹ nhàng, xao xuyến mênh mang. Là hương cốm mới, hương lúa chín, hương sen cuối mùa…

Trong cái thứ sắc hương như thế, sao người có thể không nao lòng vì thu. Thế nên dù thu đẹp lắm, lòng người vẫn có chút chững lại, vương vấn. Chắc cũng vì thế mà chữ “sầu” (愁- sầu bi, buồn bã) là gồm chữ “thu” (秋 – mùa thu) và chữ “tâm” (心 – tim). Một cảm giác của mùa thu vương ở trong tim, đó là u sầu vậy.

Thu dù buồn man mác nhưng là lẽ tất nhiên của tạo hóa, một phần không thể thiếu của bốn mùa xoay vần. Đời người cũng vậy, đâu có ai tránh được khoảng thời gian hối tiếc, giao thời, chuẩn bị cho những hành trình mới của sinh mệnh. Dù có là kẻ anh hùng tung hoành thiên hạ, người một thân đầy công danh hiển hách, hay bậc quyền thế một thời uy vũ, thì cũng không thể tránh khỏi cái mùa thu của cuộc đời, không thể tránh khỏi vận mệnh và quy luật của vũ trụ. Có thành (sinh thành) thì sẽ có trụ (trụ vững), hoại (hủy hoại, hỏng dần) và diệt (diệt vong).

Mùa thu như một sự nhắc nhở của đất trời, rằng vạn vật trong vũ trụ này đều phải tuân theo một quy luật bất biến. Con người dù hiển hách đến mấy, cũng phải khiêm nhường trước tạo hóa và chấp nhận sự vô thường này. Thế nên, sớm hiểu được nó, để đừng tự biến mình thành kẻ ngốc chạy theo những ảo ảnh, dục vọng, một đời tham sân si, để rồi đến cuối đoạn đường lại chẳng thể mang theo những gì mình đã tranh đua để đạt được.

“Nào những ai
Kê vàng tỉnh mộng
Tóc bạc thương thân
Vèo trông lá rụng đầy sân
Công danh phù thế có ngần ấy thôi” – (Cảm Thu, Tiễn Thu – Tản Đà).

Xưa Khổng Tử đi chơi tới một nơi sơn dã trong tiết thu lành lạnh, trời thu xanh lồng lộng. Nghe nói Chu Công cũng từng tới nơi đây. Nhìn về xa, trong cảnh thu chợt lòng nghĩ tới Chu Công, Khổng Tử bỗng thương cảm vô hạn: “Người đi không trở lại, không gian thu mênh mông!”.

Sau đó Khổng Tử và Tử Lộ đi tới bờ sông, cũng lại tức cảnh sinh tình: “Dòng sông cuộn chảy suốt ngày đêm miệt mài không nghỉ, vạn vật trong vũ trụ lẽ nào lại không giống như vậy!”.

Tác giả Lý Hoa Anh trong cuốn sách về trí tuệ Khổng Tử đã bàn về câu chuyện đó: “Thời gian thực sự là kẻ đa tình nhưng cũng vô tình! Bạn xem câu: “Trường Giang cuồn cuộn chảy về đông, dòng nước xóa đi các sự tích anh hùng; thất bại, thị phi bỗng chốc biến hư không”. Đây chẳng phải là quá vô tình sao? Nhưng “Non xanh vẫn còn đó như ngày nào, mặt trời nhuộm đỏ trời chiều bao độ” thì đây chẳng phải là quá đa tình sao?…

Thời gian đa tình hay vô tình thì đều để con người nhớ rằng mình nhỏ bé biết bao trước thế lực vĩ đại của tạo hóa. Chúng ta không được lựa chọn mình sinh ra như thế nào, nhưng được lựa chọn mình sẽ sống ra sao, và cái việc sống ra sao lại sẽ quyết định sẽ chết như thế nào và đi tiếp nữa trên hành trình mới ra sao. Hãy sống khiêm nhường và biết đủ, bởi dù thế nào thì bạn cũng sẽ không chạy thoát khỏi một lực quản vô hình chi phối đời bạn.

“Sơn thu vân vật lãnh,
Xứng ngã thanh luy nhan.
Nhân sinh vô kỷ hà,
Tâm hữu thiên tải ưu,
Thân vô nhất nhật nhàn”

Dịch Nghĩa:

“Núi mùa thu mây và mọi vật đều lạnh,
Thiệt xứng với nét mặt xanh gầy của ta.
Đời người có gì đâu.
Lòng có mối lo ngàn năm,
Thân không có được một ngày nhàn nhã” – (Núi thu – Bạch Cư Dị).

Thế đấy, làm người sinh ra hỏi mấy ai không bao giờ có mối lo trong lòng, hỏi mấy ai có thể vui sướng quá ba ngày liên tiếp. Bàn tay chẳng thể nắm chặt từ sáng tới tối, thu chẳng thể không tới, đời người chẳng thể lúc nào cũng theo ý mình. Tự hỏi, rằng nên tranh tranh đấu đấu hay thuận theo dòng chảy cuộc đời, lợi dụng sức nước chảy mà trôi cho tới bến cuối. Dụng lực của tạo hóa để thành tựu bản thân chẳng phải là dễ dàng, đỡ tốn sức, tổn tâm hơn hay sao.

Đời cho ta điều gì thì ta trân quý và tận dụng điều đó, biến cái khó khăn thành sức mạnh để tu dưỡng thân, tâm. Đến mùa thu của cuộc đời, đã là kẻ tự tại, thanh nhàn. Lúc đó, nhìn lá vàng rơi sẽ không thương cảm, tiếc nuối, mà vẫn mỉm cười vì hiểu lẽ nhân sinh, đó là cái lúc lá phải rơi, là để cho cây chuẩn bị vượt qua cái lạnh giá để hồi sinh trở lại vào mùa xuân tới. Tương lai sẽ vẫn tới, một chu kỳ mới lại vận hành.

Cây cỏ vô tình, có lúc phải điêu linh, nhưng người là sinh mệnh có linh hơn mọi vật. Vậy mà, cũng “Trăm lo làm động lòng, vạn sự làm khổ thân; hễ có động thì tinh thần phải lung lay; huống hồ còn nghĩ chuyện quá sức mình, lo chuyện quá tài trí của mình, thì mặt đang hồng hào biến thành cây khô, tóc đang đen biến thành trắng xóa âu cũng là chuyện đương nhiên” – Âu Dương Tu. Thế nên nghĩ nhiều mà làm gì, tính toán nhiều mà làm chi, sao biết việc gì là quá sức mình đây, chi bằng hãy thong dong tự tại. Bởi Xuân Hạ Thu Đông… rồi lại Xuân.