Giáo lý Đạo Phật đưa ra một sự giải thích hài lòng nhất về vấn đề con người đến từ chốn nào sẽ đi về chốn nào. Khi chúng ta chết, tâm thức với tất cả những thiên hướng, sở thích, năng lực và đặc tính đã từng được phát triển và quy định trong kiếp sống này, sẽ tự tái xây dựng trong một chúng sanh mới. Vì vậy một cá thể mới sinh trưởng và phát triển cá tính được quy định cả bằng những đặc tính tinh thần đã mang theo từ kiếp sống trước và cả bằng môi trường mới. Cá tính sẽ thay đổi và được điều chỉnh bằng những nổ lực ý chí và yếu tố nhân duyên như giáo dục, sự ảnh hưởng của cha mẹ và xã hội nhưng một lần nữa vào lúc chết, nó sẽ tự thiết lập như một đời sống mới trong mộtchúng sanh mới. Tiến trình của chết và tái sinh này sẽ tiếp tục cho đến khi những điều kiện tạo ra nó như những nhân tố tinh thần về tham dục và si mê chấm dứt. Khi những nhân tố tinh thần ấy hoạt động như vậy, thay vì tái sanh thìtâm thức sẽ thể nhập vào một thể trạng gọi là niết bàn.

Tâm thức di chuyển từ thân thể này đến thân thể khác như thế nào?

Khi một người sắp chết, người ấy bắt đầu đánh mất sự kiểm soát ý thức của tiến trình tinh thần. Rồi đến lúc hành động và thói quen của người ấy bị ngăn trở với ký ức xảy ra. Trong nhiều trường hợp, trong tâm thức người ấy phát sinh một hình ảnh tinh thần. Hình ảnh ấy là hoàn toàn tự động và được sản sinh bởi nghiệp nhân hay hay hành độngquá khứ của người ấy. Vì vậy lệ thuộc vào bản chất của nghiệp nhân đặc thù mà sản sinh ra hình ảnh này, người ấy có thể thấy những hình thể trong bóng tối đen, những hình ảnh đáng sợ, hay người ấy có thể thấy những thân quyếncủa người ấy hay có thể là những cảnh tượng tươi đẹp. Rất thường, người ấy sẽ la khóc vào những cảnh tượng ấy hay chú ý đến những kẻ viếng thăm người ấy. Mặc dù thân thể vật chất có thể yếu đuối, nhưng những tư tưởng này thì rất mạnh mẽ khi tiếp cận cái chết. Khi thân thể cuối cùng rả rời hoàn toàn lúc chết thì những năng lượng này phát sinh như những năng lượng tinh thần. Như năng lượng không thể bị hủy hoại, chúng phải tự xây dựng trong một thân thể mới vì thể tạo ra hiện tượng tái sanh.

 Hãy nghĩ về nó giống như những làn sóng truyền thanh radio vốn không được tạo ra bằng những từ ngữ và âm nhạcnhưng tầng số năng lượng khác nhau, được truyền đi, lan tỏa lập tức khắp không gian, được tiếp thu bằng những khí cụ mà từ đó máy truyền thanh phát ra chúng như từ ngữ hay âm nhạc. Cũng giống như vậy với tâm thức. Vào lúc chết, năng lượng tinh thần lan tỏa qua không gian, được đón nhận từ những trứng thụ tinh của bà mẹ tương lai, đượctái sanh như một con người mới và biểu hiện như một cá thể mới.

Vì thế, thật quan trọng là người sắp chết được làm cho an tịnh và được nhắc nhở về những việc làm tốt lành của người ấy. Người ấy không nên bị làm cho bối rối và những người viếng thăm không nên quá đau buồn trong sự hiện diện của người ấy. Cũng không có những ý kiến không quen thuộc như một tôn giáo mới được giới thiệu cho người ấy. Đức Phật nhắc nhở rằng khi một người sợ hãi, thì người ấy nên được nhắc nhở để nhớ đến Phật, Pháp, và Tăng.

Có phải người ta luôn luôn tái sanh như những con người?

Không, có vài cảnh giới mà một cá thể có thể được tái sanh. Một số người được tái sanh ở những cõi trời, một số tái sanh trong những địa ngục, một số có thể được tái sanh như những quỷ đói, hay các thú vật, hay sanh vào cõi a tu la.Cõi trời không phải là một nơi chốn nhưng là một thể trạng tồn tại, nơi mà chúng sanh có một thân thể vi tế và nơi màtâm thức trải nghiệm chính yếu là sung sướng. Một số tôn giáo cố gắng rất nghiệt ngã để được tái sanh trong sự hiện hữu ở cõi trời, tin tưởng một cách sai lầm rằng đó là một thể trạng vĩnh cửu. Nhưng không phải như thế. Giống như tất cả những thể trạng duyên sanh, thiên đàng là vô thường và khi tuổi thọ đã mãn, chúng sanh ấy chắc chắn phải tái sanh trở lại như một con người, hay những cõi khác trong sáu cõi luân hồi như a tu la, súc sanh, quỷ đói hay địa ngục.Địa ngục cũng giống như thế, không phải là một nơi chốn nhưng là một thể trạng hiện hữu nơi chúng sanh có mộtthân thể vi tế và nơi tâm thức trải nghiệm chính yếu là lo lắng và căng thẳng. Hiện hữu là quỷ đói, xét cho cùng là một thể trạng tồn tại nơi thân thể là vi tế và là nơi mà tâm thức liên tục bị phiền hà bởi sở hữu và bất mãn. Thế nên, chúng sanh cõi trời trải nghiệm chính yếu là sung sướng, chúng sanh địa ngục và quỷ đói trải nghiệm chính yếu là đau khổvà chúng sanh ở cõi người trải nghiệm thông thường là lẫn lộn cả hai thứ khổ và vui. Vì vậy, sự khác biệt chính yếugiữa cõi người và những cõi khác là loại thân thể và phẩm chất trải nghiệm.

Không lỗi thấy sai quấy
Có lỗi thấy là không
Do chấp tà kiến như vậy
Chúng sanh sanh cảnh khổ 

Có lỗi biết là lỗi
Không lỗi biết là không lỗi
Do phải quấy thông suốt
Chúng sanh sanh cảnh vui
Pháp cú 318-319 (Thư viện hoa sen)

Điều gì quyết định nơi chúng ta sẽ tái sanh?

Nhân tố quan trọng nhất nhưng không phải là duy nhất, tác động đến nơi chúng ta sẽ tái sanh và sự sống nào chúng ta sẽ có, đó là nghiệp. Chữ nghiệp (karma) có nghĩa là 'hành động' và liên hệ đến những hành động tinh thần cố ý củachúng ta. Nói cách khác, chúng ta là gì được quyết định rất nhiều bởi vấn đề chúng ta đã suy nghĩ và hành động thế nào trong quá khứ. Giống như thế, vấn đề chúng ta suy nghĩ và hành động thế nào bây giờ sẽ tác động đến vấn đềchúng ta sẽ ra sao trong tương lai. Giống như những làn sóng truyền thanh sẽ được tiếp thu bởi một máy radio biến thành những năng lượng đặc thù của nó, những năng lượng tinh thần sản sinh vào lúc chết sẽ tái thiết lập một cáchtự nhiên trong một thân thể vật chất mới phù hợp nhất với nó. Do vậy, loại người tế nhị, yêu thương sẽ được tái sanhtrong cõi trời hay như một con người trong một môi trường thoải mái. Loại người băn khoăn, lo lắng, hay cực kỳ độc ác sẽ bị tái sanh trong cõi địa ngục, hay như một con thú hay một con  người được sanh ra trong một môi trường cực kỳ khó khăn.

Không chỉ có chứng cứ khoa học hổ trợ cho hiện tượng tái sanh, mà nó là một giáo thuyết sự sống nối tiếp sự sốn có mọi chứng cứ hổ trợ cho nó. Trong ba mươi năm trở lại đây các nhà cận tâm lý (parapsychologists) đã và đangnghiên cứu cho biết rằng một số người nào đó có những ký ức sinh động về những kiếp sống quá khứ của họ. Giáo sư  Ian Stevenson (31/10/1918 – 8/2/2007) của trường đại học Virginia Khoa tâm lý đã diễn tả hàng chục trường hợpvề loại này trong những quyển sách của ông. Ông là một nhà khoa học được công nhận trong quá trình nghiên cứu 25 năm về những người nhớ về những kiếp sống quá khứ của họ là chứng cứ rất mạnh mẽ về sự tái sanh.