Thời buổi này, đèn dầu đã hiếm, mua dầu cũng khó vì ít chỗ bán. Điện vào tận vùng sâu, nhà tranh vách đất cũng câu vài bóng đèn thắp sáng, trả mấy chục ngàn đồng mỗi tháng. Hầu như chùa nào cũng có điện, trên ban thờ khó thấy chiếc đèn dầu vốn không thể thiếu ở thời chưa xa. Hương nhang cũng hạn chế thắp vì lý do bảo vệ môi trường, phòng hoả hoạn.

Với tu sĩ, phật tử, đồng bào có tuổi đã hằn trong tâm trí nếp chùa ngày cũ, thiếu chiếc đèn dầu vơi chao nhiều.

Đành rằng đèn dầu dùng thắp sáng, nhưng ở chùa không chỉ có thế. Trên mỗi ban thờ bày một ngọn đèn dầu thắp nhỏ ngọn suốt ngày đêm mang tính biểu tượng như sự soi sáng liên tục, tỉnh thức, nhắc nhở, thuộc về tâm linh. Khi nguyện hương trước ngọn đèn tâm thức đối diện hình ảnh ngọn lửa nhỏ cháy sáng, và hương thả khói nhẹ trên tay, phải chăng đèn và hương, tiếng chuông hoà quyền thành phương tiện dẫn nhập khơi gợi Phật tính?

Việc chùa, chăm sóc các ngọn đèn thành công phu. Đến giờ, châm dầu, khơi bấc, lau đèn, đặt ngay ngắn chỗ cũ. Mọi việc khẽ khàng trong tâm thành kính trang nghiêm khác chuyện dầu đèn ở tư thất, vì việc chùa nhất cử nhất động đều có ý nghĩa riêng.

Khách vào chùa, nhẹ chân vào chính điện, trước tam bảo và các ban thờ lung linh ngọn lửa nhỏ của chiếc đèn dầu, cảm giác khó quên và trãi nghiệm đấy không chỉ là cảm giác.

Ngày cũ, mọi việc ở chùa đều thủ công hình thành nếp thiền khác biệt với cõi phàm, từ công phu dầu đèn như đã nói, đến tổ chức làm nhang, thức chay, trồng trọt tự túc, kiếm củi... Không thể cố chấp khư khư ôm cái cũ trong một thế giới vận động gây khó cho sự tu hành, nhưng duy trì ngọn đèn dầu thiết nghĩ không quá khó, giữ lại nếp cũ qua một công cụ quá thân thuộc gắn với cửa thiền không biết bao nhiêu năm tháng.

Nhà chùa ngày nay, tiện nghi ít khác bên ngoài, từ xe hơi xe gắn máy đến computeur, camera quan sát, xi măng cốt thép, vắng hẳn chiếc đèn dầu. Nếu giữ được vài ngọn lửa nho nhỏ trên ban thờ cho nếp cũ sẽ hay hơn chăng? Phải hàng ngày lau chùi đèn, châm dầu, nhiêu khê tìm mua dầu ở các cây xăng có thể gây phiền toái, bù lại sẽ giúp bầu không khí trong chùa cân bằng hơn chăng?

Ngọn đèn hợp với thiền môn.

Nguyễn Thành Công